تفاوت روش تولید نبشی فابریک و پرسی؛ مزایا، معایب وکاربردها
در دنیای ساخت‌وساز و صنعت، نبشی یکی از پرکاربردترین مقاطع فولادی است که تقریباً در تمام پروژه‌های عمرانی، صنعتی و زیرساختی حضور دارد. از اسکلت‌های فلزی گرفته تا تجهیزات صنعتی و قاب‌های نگهدارنده، نبشی‌ها وظیفه تأمین استحکام و انتقال بار را بر عهده دارند، اما آنچه اهمیت زیادی دارد، روش تولید نبشی است؛ چرا که تفاوت در فرآیند ساخت، مستقیماً بر کیفیت، قیمت، دوام و حتی نوع کاربرد آن تأثیر می‌گذارد. در این مطلب از فردافولاد، به مقایسه روش تولید نبشی فابریک و نبشی پرسی می‌پردازیم تا بدانید هر یک از این دو نوع محصول چگونه تولید می‌شوند، چه ویژگی‌هایی دارند و برای چه پروژه‌هایی مناسب هستند.
آشنایی کلی با انواع نبشی و اهمیت روش تولید
نبشی‌ها بر اساس فرآیند تولید به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
- نبشی فابریک: محصولی است که مستقیماً از نورد گرم فولاد تولید می‌شود.
- نبشی پرسی: از برش و خم‌کاری ورق فولادی به دست می‌آید.
هرچند در ظاهر ممکن است هر دو نوع نبشی شباهت زیادی به هم داشته باشند، اما تفاوت‌های فنی در روش تولید نبشی فابریک و نبشی پرسی باعث اختلاف در مقاومت، دقت ابعادی و کاربرد نهایی آن‌ها می‌شود.
روش تولید نبشی فابریک
در روش تولید نبشی فابریک، فولاد در دمای بالا (حدود 1200 درجه سانتی‌گراد) در کوره حرارت داده می‌شود تا به حالت پلاستیک درآید. سپس این شمش فولادی از میان مجموعه‌ای از غلتک‌ها عبور می‌کند و به تدریج به شکل حرف L درمی‌آید.
مراحل اصلی تولید نبشی فابریک
- ذوب و ریخته‌گری شمش فولادی: در ابتدا، فولاد خام در کوره ذوب‌شده و به‌صورت شمش (Billet) در ابعاد استاندارد ریخته‌گری می‌شود.
- گرم کردن شمش‌ها در کوره پیش‌گرم: شمش‌ها تا دمای حدود 1100 تا 1250 درجه سانتی‌گراد گرم می‌شوند تا قابلیت نوردپذیری پیدا کنند.
- عبور از غلتک‌های نورد گرم: در این مرحله، شمش گرم از بین غلتک‌ها عبور کرده و مقطع آن به‌تدریج به شکل نبشی تبدیل می‌شود.
- برش به طول‌های استاندارد: پس از فرم‌گیری نهایی، نبشی‌ها به طور معمول در طول‌های 6 یا 12 متری برش داده می‌شوند.
- خنک‌کاری و کنترل کیفیت نهایی: پس از خروج از خط تولید، نبشی‌ها خنک شده و از نظر صافی سطح، زاویه‌ی 90 درجه و دقت ابعاد بررسی می‌شوند.
این روش موجب می‌شود ساختار فولاد یکنواخت‌تر، مقاوم‌تر و همگن‌تر باشد؛ بنابراین نبشی فابریک استحکام مکانیکی بسیار بالایی دارد و برای کاربردهای سنگین گزینه‌ای ایده‌آل است.
روش تولید نبشی پرسی
در مقابل، روش تولید نبشی پرسی کاملاً متفاوت است. در این روش، ابتدا ورق فولادی (معمولاً ورق سیاه یا روغنی) در ضخامت‌های مشخص برش داده می‌شود و سپس توسط دستگاه‌های خم‌کاری، به شکل L تبدیل می‌شود.
مراحل تولید نبشی پرسی
- انتخاب و برش ورق فولادی: ورق‌ها با ضخامت و عرض موردنیاز از رول بازشده و در طول‌های مشخص بریده می‌شوند.
- فرآیند پرس و خم‌کاری: ورق‌ها با استفاده از دستگاه خم‌کاری یا پرس به زاویه 90 درجه خم می‌شوند.
- اصلاح ابعادی و کنترل کیفیت: در پایان، محصول از نظر انحراف زاویه، تابیدگی یا تغییر ضخامت بررسی می‌شود.
از آنجایی که در این فرآیند حرارت بالا وجود ندارد، تغییرات متالورژیکی در فولاد رخ نمی‌دهد و انعطاف‌پذیری بیشتری نسبت به نوع فابریک دارد. با این حال، مقاومت مکانیکی آن معمولاً کمتر است.
مقایسه روش تولید نبشی فابریک و نبشی پرسی
در نگاه اول ممکن است نبشی فابریک و پرسی ظاهری مشابه داشته باشند، اما واقعیت این است که این دو محصول از نظر ساختار متالورژیکی، فرآیند تولید، مقاومت مکانیکی و حتی نوع کاربرد، تفاوت‌های بنیادینی دارند. برای درک بهتر این تفاوت‌ها، لازم است نگاهی دقیق‌تر به مراحل تولید، خواص فیزیکی و عملکرد هر کدام داشته باشیم.
- تفاوت در فرآیند تولید
نبشی فابریک با استفاده از نورد گرم شمش فولادی تولید می‌شود؛ به این معنی که شمش فولاد تا دمای بالا حرارت داده می‌شود و سپس از میان غلتک‌ها عبور کرده تا به شکل L درآید. این فرآیند باعث می‌شود فولاد به‌صورت یکنواخت تغییر فرم دهد و استحکام بالایی پیدا کند.
در مقابل، نبشی پرسی از ورق فولادی تخت ساخته می‌شود که در دمای محیط توسط دستگاه خم‌کاری یا پرس به شکل L تبدیل می‌شود. در این روش، به دلیل عدم استفاده از دما و تغییر شکل موضعی، بخش خم‌شده معمولاً از سایر نقاط نبشی ضعیف‌تر است.
- تفاوت در ساختار و خواص مکانیکی
در نبشی فابریک، چون ساختار فولاد در فرآیند نورد گرم به‌صورت یکنواخت تغییر می‌کند، مقاومت آن در برابر نیروهای فشاری، خمشی و کششی بیشتر است؛ اما در نبشی پرسی، تمرکز تنش در ناحیه خم ممکن است موجب ترک‌های ریز یا تغییر زاویه شود، به‌خصوص اگر ورق کیفیت مطلوبی نداشته باشد.
- تفاوت در دقت ابعادی و کیفیت سطح
در تولید نبشی فابریک، دمای بالا و نورد مداوم باعث یکنواختی سطح و زاویه دقیق ۹۰ درجه می‌شود. به همین دلیل، نبشی فابریک در پروژه‌هایی که دقت مونتاژ اهمیت دارد (مثل اسکلت‌های فلزی یا سوله‌ها)، انتخاب مطمئن‌تری است، اما نبشی پرسی چون با دستگاه خم تولید می‌شود، ممکن است در گوشه‌ها کمی انحنا یا قوس داشته باشد.
- تفاوت در وزن، ضخامت و ابعاد
نبشی فابریک معمولاً سنگین‌تر است زیرا از فولاد نوردشده در ضخامت‌های واقعی ساخته می‌شود. در مقابل، نبشی پرسی از ورق فولادی ساخته می‌شود و بسته به ضخامت ورق، وزن آن می‌تواند بسیار کمتر باشد. همین ویژگی باعث می‌شود حمل و نصب نبشی پرسی آسان‌تر باشد.
- تفاوت در کاربرد نهایی
نبشی فابریک به دلیل استحکام بالا، در سازه‌های باربر و سنگین استفاده می‌شود، مانند ستون‌ها، تیرها، سوله‌ها و پل‌ها. در حالی که نبشی پرسی بیشتر در کاربردهای سبک و غیرباربر مانند فریم تابلوها، تجهیزات تزئینی، قفسه‌ها و درب و پنجره‌های فلزی به کار می‌رود.
- تفاوت در هزینه تولید و قیمت نهایی
هزینه تولید نبشی فابریک به دلیل مصرف انرژی بالا، نیاز به تجهیزات نورد و زمان بیشتر، بالاتر است. در مقابل، نبشی پرسی به دلیل استفاده از ورق آماده و خم‌کاری ساده، هزینه تولید کمتری دارد و قیمت نهایی آن نیز اقتصادی‌تر است.
جدول مقایسه نبشی فابریک و نبشی پرسی
جدول زیر مقایسه‌ای جامع بین نبشی فابریک و نبشی پرسی ارائه می‌دهد که تفاوت آن‌ها را از نظر روش تولید، استحکام، کاربرد و قیمت به‌صورت خلاصه نشان می‌دهد. این جدول می‌تواند راهنمایی سریع برای انتخاب نوع مناسب نبشی بر اساس نیاز پروژه باشد:
| ویژگی‌ها | نبشی فابریک | نبشی پرسی |
| روش تولید | نورد گرم شمش فولادی | خم‌کاری ورق فولادی |
| دما در تولید | حدود 1100 تا 1250 درجه سانتی‌گراد | دمای محیط |
| ساختار متالورژیکی | یکنواخت و مقاوم | دارای تمرکز تنش در محل خم |
| دقت زاویه | دقیق و ثابت (۹۰ درجه) | احتمال انحراف یا قوس در زاویه |
| استحکام مکانیکی | بالا (مناسب سازه‌های باربر) | پایین‌تر (مناسب کاربردهای سبک) |
| وزن و ضخامت | سنگین‌تر و ضخیم‌تر | سبک‌تر و قابل تنظیم |
| ظاهر و کیفیت سطح | سطح یکنواخت و مقاوم در برابر ترک | احتمال تغییر ضخامت در ناحیه خم |
| هزینه تولید | بالا | پایین |
| قیمت نهایی | گران‌تر | اقتصادی‌تر |
| کاربردها | اسکلت فلزی، سوله، پل، سازه‌های سنگین | تجهیزات سبک، دکوراسیون، فریم‌ها |
| امکان تولید سفارشی | محدود | بالا (به دلیل خم‌کاری ورق) |
| نمونه رایج در بازار | نبشی ساختمانی، نبشی ST52، نبشی ناب تبریز | نبشی پرسی سبک یا تزئینی |
به‌طور خلاصه، مقایسه روش تولید نبشی فابریک و نبشی پرسی نشان می‌دهد انتخاب هر کدام بستگی به هدف پروژه دارد. درواقع اگر استحکام، دقت و دوام اولویت دارد، نبشی فابریک بهترین گزینه است، اما اگر قیمت پایین، وزن کمتر و تولید سریع‌تر مد نظر باشد، نبشی پرسی انتخابی هوشمندانه و اقتصادی خواهد بود.
مزایا و معایب هر روش تولید
مزایای نبشی فابریک
- مقاومت بالا در برابر تنش‌های خمشی و فشاری
- دقت بالا در ابعاد و زاویه
- سطح یکنواخت و بدون ترک یا ضعف در گوشه‌ها
- مناسب برای سازه‌های سنگین و اسکلت فلزی
معایب نبشی فابریک
- قیمت بالاتر
- وزن زیاد و دشواری در حمل‌ونقل
- نیاز به تجهیزات نورد پیشرفته
مزایای نبشی پرسی
- قیمت مناسب‌تر
- امکان تولید سفارشی در ضخامت‌های متنوع
- وزن کمتر و سهولت در نصب
معایب نبشی پرسی
- استحکام کمتر در ناحیه خم
- حساس به ضربه‌های مکانیکی
- دقت ابعادی پایین‌تر نسبت به فابریک
کاربردهای نبشی فابریک و پرسی در صنایع مختلف
نبشی‌ها از پرکاربردترین مقاطع فولادی در صنایع گوناگون هستند و بسته به نوع تولید (فابریک یا پرسی)، در محیط‌ها و پروژه‌های متفاوتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. نبشی فابریک به دلیل استحکام بالا، یکنواختی در مقطع و دقت ابعادی بیشتر، در سازه‌هایی که فشارهای سنگین و نیروهای جانبی بر آن‌ها وارد می‌شود به کار می‌رود. به همین دلیل، این نوع نبشی انتخاب اصلی برای سازه‌های عمرانی، برج‌ها، پل‌ها، سازه‌های فولادی سنگین و اسکلت فلزی ساختمان‌ها است.
در مقابل، نبشی پرسی به دلیل وزن کمتر، قیمت اقتصادی‌تر و سهولت در برش و نصب، بیشتر در کارهای سبک‌تر و دکوراتیو مانند در و پنجره فلزی، قفسه‌سازی، تابلوهای برق، تجهیزات صنعتی سبک، نرده‌ها و چارچوب‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین در پروژه‌هایی که نیاز به دقت بالای جوشکاری یا انطباق قطعات وجود دارد، نبشی پرسی به دلیل سطح صاف‌تر و گوشه‌های دقیق‌تر، عملکرد مطلوبی دارد.
در صنایع ماشین‌سازی، کشتی‌سازی، ساخت مخازن و حتی تولید سوله‌های صنعتی، گاهی ترکیب هر دو نوع نبشی بسته به موقعیت بارگذاری و نوع اتصال به کار می‌رود. انتخاب درست میان این دو نوع، نه تنها بر کیفیت و دوام سازه اثرگذار است، بلکه می‌تواند در کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری پروژه نیز نقش مهمی ایفا کند.
انتخاب بهترین نوع نبشی برای پروژه شما
در انتخاب نبشی مناسب برای هر پروژه، توجه به نوع فولاد و روش تولید اهمیت بسیار زیادی دارد. معمولاً نبشی‌ها از فولادهای ST37، ST52 یا 5SP تولید می‌شوند که هر یک ویژگی‌های فنی خاص خود را دارند. فولاد ST37 به دلیل انعطاف‌پذیری بالا و قابلیت جوشکاری آسان، گزینه‌ای ایده‌آل برای پروژه‌های سبک، عمومی و ساخت‌وسازهای معمولی است. در مقابل، فولاد ST52 با مقاومت کششی و فشاری بیشتر، در پروژه‌های سنگین صنعتی، سازه‌های مرتفع، پل‌ها و اسکلت‌های فلزی مستحکم به کار می‌رود. فولاد 5SP نیز به‌عنوان متریالی با استحکام بالا و دقت ساخت عالی، در ساخت نبشی 5SP مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ترکیب انتخاب فولاد مناسب با روش تولید نبشی (فابریک یا پرسی)، تعیین‌کننده‌ی دوام، عملکرد و حتی هزینه نهایی پروژه است. به‌طورکلی، اگر پروژه شما با بارگذاری‌های سنگین، فشارهای مداوم یا نیاز به طول عمر بالا همراه است، استفاده از نبشی فابریک بهترین گزینه خواهد بود؛ اما در پروژه‌های سبک، دکوراتیو یا نیازمند دقت ابعادی بالا، نبشی پرسی انتخابی اقتصادی‌تر و مقرون‌به‌صرفه است که درعین‌حال کیفیت مطلوبی ارائه می‌دهد. این انتخاب هوشمندانه می‌تواند هم دوام سازه را تضمین کند و هم از هدررفت منابع مالی جلوگیری نماید.
جمع‌بندی نهایی
درنهایت، می‌توان گفت مقایسه روش تولید نبشی فابریک و نبشی پرسی نشان می‌دهد که هر دو نوع نبشی جایگاه خاص خود را در صنعت دارند. روش تولید نبشی فابریک با استفاده از نورد گرم، محصولی مقاوم، دقیق و بادوام ارائه می‌دهد که برای سازه‌های اصلی کاربرد دارد. در مقابل، روش تولید نبشی پرسی با هزینه کمتر و انعطاف بالاتر برای کاربردهای سبک‌تر مورد توجه است.
شناخت تفاوت‌های این دو روش به مهندسان و مجریان پروژه کمک می‌کند تا انتخابی هوشمندانه و اقتصادی داشته باشند. در صورت نیاز به استعلام قیمت، مشاوره یا خرید مستقیم از تولیدکنندگان معتبر، فردا فولاد مرجع قابل اعتمادی در زمینه عرضه مقاطع فولادی از جمله نبشی ساختمانی، نبشی ST52 و نبشی ناب تبریز محسوب می‌شود.
بررسی روش‌های تست و کنترل کیفیت نبشی در کارخانه — استانداردها و شاخص‌ها در فردافولاد.
